آثار انقلاب سفید

انقلاب سفید شاهنشاه آریامهر که با تصویب ملی ششم بهمن 1341 به مورد اجرا درآمد، علاوه بر آنکه به طور مستقیم در شئون اجتماعی مردم ایران تأثیر عمیق گذاشت، به طور غیرمستقیم در تأمین استقلال اقتصادی و اجرای برنامه‏های صنعتی و اتخاد سیاست ملی نیز نقش قاطع ایفا کرد...

عكس تاريخي شاه فقيد كه نشانگر آغاز انقلاب سفيد بود

1- برنامه صنعتی کردن ایران
صنعت در توسعة اقتصادی و اجتماعی ایران، نقش بزرگی برعهده داشت. صنایع مهمی مانند قندسازی، نساجی، پارچه بافی، که در عصر سلطنت رضا شاه کبیر پایه‏گذاری شدند، در دوره شاهنشاه آریامهر، پیشرفت بسیاری کردند و اکنون در دوران حكومت اسلامی، جملگی یا تعطیل گشته‏اند و یا ورشکسته شده و مجبور به اخراج کارگران خود شده‏اند.

صنایع فلزی ایران در سالهای سلطنت شاهنشاه آریامهر، توسعة بسیاري یافتند تا جايي که علاوه بر تأمین نیازمندیهای خانواده‏های ایرانی برای خرید اقلامی مانند کولر، بخاری و امثال آن، تعداد زیادی از این وسايل نیز به خارج صادر می‏شدند. کارخانه‏های اتومبیل‏سازی نیز بر اثر ذوق و استعداد سرشار ایرانی توانستند با حداقل استفاده از تکنیسین‏های خارجی، به ساخت اتومبیل و اتوبوس بپردازند و زیربنای اتومبیل‏سازی در ایران، در زمان شاهنشاه آریامهر بنا گردید.


2- احداث کارخانه ذوب آهن
قرارداد سال 1344 ایران و اتحاد جماهیر شوروی برای احداث کارخانة ذوب آهن، یکی از آرزوهای دیرین ملی را به مرحلة عمل رساند و زیربنای صنایع بزرگ آیندة ایران را پایه‏گذاری نمود. ظرفیت ابتدایی نخستین کارخانهء ذوب آهن ایران که در نزدیک اصفهان ساخته شد و در سال 1350 شروع به کار نمود، 600 هزار تن آهن و فولاد بود و قابلیت توسعه به 12 میلیون تن را داشت. در این کارخانهء بزرگ، بیش از 50 هزار کارگر مشغول می‏شدند و 286 میلیون دلار برای احداث آن سرمایه‏گذاری شده بود؛ این سرمایه از محل فروش گاز ایران که از طریق خط لولهء سراسری به شوروی صادر می‏شد، تأمین گردید.


3- توسعهء صنعت نفت
صنعت نفت، مهمترین صنعت نفت ایران را تشکیل می‏دهد. در سالهای طلايي دوران شاهنشاه آریامهر، برای بهره‏وری هرچه بیشتر آن به وسیلة شرکت ملی نفت، اقدامات مهمی صورت گرفت. قراردادهایی که در سالهای 1336 و 1337 بین دولت ایران و شرکتهای نفتی ایتالیایی انی و آمریکایی پان آمریکن امضا شد، موفقیتهای بزرگی نصیب ایران کرد و به موجب آنها ایران توانست اصل 50 - 50 را بشکند و 75 درصد منافع نفت را به خود اختصاص دهد. آخرین قراردادی که در سال 1345 بین ایران و گروه نفتی اراپ فرانسه بسته شد، انقلابی در قراردادهای نفتی جهان به وجود آورد و فصل تازه‏ای در وضع کشورهای نفت‏خیز ایجاد کرد. شرکت ملی نفت ایران، به موجب آن برای اولین بار توانست یک شرکت نفت خارجی را به عنوان پیمانکار خود به خدمت درآورد و 61 درصد منافع نفت را کسب کند. همچنین به موجب قرارداد ایران و شوروی، تا سه سال بعد، نفت، گاز و بنزین از خوزستان به نواحی شمالی کشور منتقل می‏شد.


4- آبیاری و نیروی برق
از سال 1344 چندین سد ساخته شد که از جملهء بزرگترین آنها، سد محمدرضا شاه، سد امیرکبیر و سد شهبانو فرح بودند که روی هم بیش از 360 هزار هکتار اراضی را مشروب می‏کردند و ساعتی 280 هزار کیلووات ساعت برق می‏دادند. سایر سدهای مهم ایران، سد فرحناز، سد کوهرنگ، سد ساوه، سد مهاباد، سد شهناز و سد کرخه بودند. سدهای بسیار دیگری نیز در حال ساخت يا بررسي بودند که میزان زمینهای مزروعی را توسعه بیشتری می‏بخشیدند.

5- کشاورزی
پيشتر یعنی در دوران پیش از انقلاب سفید، کشاورزی ایران فاقد وسايل جدید و مدرن بوده است. پس از اصلاحات ارضی، 163.6 میلیون هکتار اراضی زیر کشت رفتند و در سالهای عادی، محصولات کشاورزی ایران، به آسانی احتیاجات مردم را برآورده می‏ساختند. طرح‏های بسيار وسیع آبیاری، بیشتر از دو برابر اراضی مزروعی آن زمان را شامل می‏شدند. جنگل در ایران، تا سال 1341، قریب به 18 میلیون هکتار را پوشانیده بود و حجم آن رو به افزایش بود و از طرف حكومت، نظارت بسيار سفت و سختي براي حفظ آن و جلوگيري از قطع درختان به انجام مي‌رسيد. گله‏داری و تعداد گوسفندان، بز و گاو رو به ازدیاد بودند؛ از شیر، پوست، پشم، مو و رودة آنها برای مصرف داخلی و صادرات استفادهء شایانی به عمل می‏آمد. ماهیگری که در دریای مازندران، بسیار پررونق بود، پس از اصلاحات ارضی، با اجرای طرح بسیار وسیعی در خلیج فارس نیز آغاز شد که امید می‏رفت تا پایان دهة 1350، عایدات زیادی برای توسعة کشور و مردم محروم منطقه جنوب فراهم آورد.


6- وسايل ارتباطی و خبری
از سال 1308 بر حسب فرمان رضا شاه کبیر، پست و تلگراف که تحت ادارة فنی خارجیان بود، جزء وزارت جدید پست و تلگراف و تلفن قرار گرفت و تحت نظارت کارمندان ایران درآمد. تا پایان دهة 1340، نزديك به 1300 دفتر پست و شبکة تلگرافی به طول 56743 کیلومتر در سراسر کشور وجود داشت. چهار گیرندهء تل فوتو در تهران کار می‏کردند. تا سال 1348، در تهران و یازده شهر مهم کشور، بیش از یکصد هزار شماره تلفن خودکار مشغول کار بودند و قرار بود تا پایان دههء 1350، به بیش از 10 میلیون مشترک، بالغ گردند.

همچنین بیشتر از 286 شهر و روستا، به وسیلهء سیستم تلفن کاریر به یکدیگر مرتبط می‏شدند. ایران به وسیلة خطوط ارتباطی سنتو با ترکیه و پاکستان ارتباط داشت و در سراسر ایران، 45 دستگاه دریافت و انتقال (رپیتر) تعبیه گشته بود. ایران به وسیلة این شبکه، با شبکة ارتباط بین‏المللی نیز مربوط می‏شد. ایستگاههای فرستندة متعدد رادیو ایران در تهران و شهرستانها، بیش از 900 کیلووات نیرو داشند و مدام نیز در حال توسعه بودند.


تعداد گیرنده‌های رادیو نیز در سالهای دهة 1340، افزایش فوق‏العاده‏ای یافتند و از دو میلیون دستگاه فراتر رفتند. در دهة 1340، سه ایستگاه تلویزیون مشغول کار بودند و تعداد بسیار بیشتری نیز در دست تهیه قرار داشتند. روزنامه‏ها و مجلات ایران نیز رو به توسعه و پیشرفت قرار داشتند. مطبوعات بزرگ ایران در آن زمان، هریک در حدود صد هزار نسخه تیراژ داشتند و در تمام کشور توزیع می‏شدند. تعداد سالنهای سینما نیز رو به افزایش بود و تعداد صندلیهای آن تا سال 1348 به 150 هزار رسیده بود.


7- سیاست مستقل ملی ایران
سیاست جهانی ایران تحت تأثیر تحول عمیقی که پس از ششم بهمن 1341 در مبانی اجتماع ایران پدید آورد، به یک سیاست مستقل تبدیل شده بود. اصول مهم این سیاست، شامل حفظ و حمایت صلح، عدم مداخله در امور داخلی ممالک دیگر، همزیستی و تفاهم و همکاری با کلیة کشورهای دارای سیستم‏های حکومتی و ایدئولوژی‏های متفاوت، حمایت از هرگونه کوشش در راه استقرار و تقویت عدالت اجتماعی، پشتیبانی از تمام تلاشهای جهانی برای تعدیل شکاف جوامع غنی و فقیر و همکاری در مبارزه با بیسوادی و بیماری و گرسنگی و سایر مصائب اجتماعی بودند.

این سیاست مستقل ملی، ضمن تحکیم استقلال سیاسی مملکت، استقلال فرهنگی را نیز تقویت می‏کرد. ملت ایران می‏توانست در سایهء آن با حفظ امنیت و ثبات کامل، منابع عظیم ثروت خود را در راه توسعة برنامه‏های انقلابی و بهبود زندگی اجتماعی به کار برد و در صف جوامع پیشرفتة جهان قرار گیرد. ایران توانست 25 درصد اراضی حوزة قرارداد کنسرسیوم را پس بگیرد تا بتواند با شرايط بهتر در استخراج و حمل و فروش نفت اقدام نماید. این اقدام شرکت ملی نفت ایران، برای صدور نفت به اروپای شرقی و شرکت در ساختمان پالایشگاه مَدرَس هند، از موفقیتهای بزرگ ایران برای دست‏یابی به بازاهای جهانی نفت در دهة 1340 و اوايل دهة 1350 محسوب می‏شد.
سخنان شاه فقيد را در مورد لغو قرار كنسرسيوم در سال 1979 (برابر 1357 خورشيدي) بشنويد. (از اينجا دانلود كنيد)


8- پتروشیمی و گاز
یکی دیگر از صنایع اساسی ایران که رو به توسعه نهاده بودند، صنعت پتروشیمی بود. برای ایجاد صنعت پتروشیمی ایران، در سال 1343، از طرف شرکت ملی نفت ایران، شرکتی به نام شرکت ملی صنایع پتروشیمی تشکیل شد و شروع به اجرای طرح‏های بزرگ صنعتی نمود. تهیة انواع کودهای شیمیایی، انواع پلاستیک، الیاف صنعتی و لاستیک مصنوعی و صدها محصول مختلفی که با پتروشیمی می‏توان آنها را ساخت، سبب می‏شدند که ایران بتواند از یک طرف احتیاجات داخلی را برطرف کند، و از طرف دیگر، درآمد ارزی سرشاری از محل صدور کالاهای پتروشیمی بدست آورد. استفاده از گازهای طبیعی حاصله از نفت ایران، که تا قبل از آن می‏سوختند و از بین می‏رفتند، به زودی می‏توانستند نقش بسیار مهمی در حیات اقتصادی ممکلت پیدا نمایند.

9- انرژي اتمي
با عقد قراردادهايي در سالهاي ابتدايي دههء 1350، زيربناي بهره‏برداري از انرژي اتمي در ايران بنا نهاده شد. رآكتور تحقيقاتي نصب شده در محل سازمان انرژي اتمي ايران، غني‏سازي با اشعهء ليزر در تأسيسات لويزان، سرمايه‏گذاري و مشاركت جهت توليد سوخت اتمي مورد نياز با فرانسه، ساخت نيروگاه دو هزار مگاوواتي در بوشهر به وسيله شركت زيمنس آلمان غربي، و همچنين آغاز ساخت دومين نيروگاه اتمي ايران در دارخوين، جملگي باعث ذخيره‏سازي نفت براي نسلهاي آينده مي‏شدند. پيش‏‎بيني گشته بود تا 8 نيروگاه اتمي در ايران تا پايان دهة 1350 و اوايل دهه 1360 ساخته شوند.

ادامه دارد.